Ερημοποίηση είναι η υποβάθμιση του εδάφους και του περιβάλλοντος στις ξηροθερμικές και ύφυγρες περιοχές που προκαλείται κυρίως από τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και τις κλιματικές αλλαγές.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες περιλαμβάνουν: - Μη αποδεκτές γεωργικές πρακτικές
- Μη ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων
- Αλλαγή χρήσης γης
- Μη αποδεκτές πρακτικές δασικής διαχείρισης
- Δημογραφικές πιέσεις
Η φτώχεια, η πολιτική αστάθεια, οι κοινωνικές συγκρούσεις, οι ακατάλληλες κυβερνητικές πολιτικές συμβάλλουν στην ερημοποίηση.
Από μελέτες που έχουν γίνει φαίνεται ότι το 35% της χώρας βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης ή έχει ήδη ερημοποιηθεί, το 49% βρίσκεται σε μέτριο κίνδυνο ερημοποίησης και μόνο το 16% σε χαμηλό κίνδυνο ερημοποίησης.
Η ερημοποίηση έχει σημαντικές περιβαλλοντικές και κοινονικο-οικονομικές επιπτώσεις σε μια περιοχή, ιδιαίτερα αγροτική.
- Μείωση της παραγωγικότητας του εδάφους,
- Μεταβολή των τοπικών κλιματικών συνθηκών,
- Μείωση της διαθεσιμότητας του νερού,
- Αύξηση της συχνότητας των πλημμύρων,
- Μείωση του αγροτικού εισοδήματος,
- Απώλεια της βιο-ποικιλότητας μιας περιοχής,
- Εγκατάλειψη της αγροτικής γης,
- Μετανάστευση του πληθυσμού
Το παράδειγμα της Κισάμου
Στα πλαίσια του προγράμματος DESERTNET II της Ε.Ε. εκτιμήθηκε ο κίνδυνος ερημοποίησης σε περιοχές του δήμου Κισάμου με τις κύριες αγροτικές δραστηριότητες, ελαιοκαλλιέργεια, εντατική καλλιέργεια θερμοκηπίων και κτηνοτροφία.
Ελαιοκαλλιέργεια
Τα αποτελέσματα της μελέτης που έγινε φαίνεται το 70,9 % των ελαιώνων δεν αντιμετωπίζει κανένα κίνδυνο ερημοποίησης, το 23,8% είναι σε χαμηλό κίνδυνο και μόνο το 5,3% είναι σε αυξημένο κίνδυνο (Α). Η εφαρμογή των κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, που άπτονται των βασικών γεωργικών δραστηριοτήτων (κατεργασία εδάφους, άρδευση, λίπανση, φυτοπροστασία), προάγουν την αειφόρο ανάπτυξη, σέβονται το περιβάλλον και εξασφαλίζουν ικανοποιητικό εισόδημα στον παραγωγό, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο ερημοποίησης.
Εντατικές καλλιέργειες
Η μη ορθολογική άρδευση και η χρήση αλατούχου νερού αυξάνει τον κίνδυνο ερημοποίησης. Η μελέτη έδειξε ότι στα Φαλάσαρνα το 6% της εντατικά καλλιεργούμενης έκτασης είναι σε χαμηλό κίνδυνο αλάτωσης, το 84.1% σε αυξημένο κίνδυνο και 9.9% σε υψηλό κίνδυνο αλάτωσης. Στην περιοχή της Γραμβούσας το 67,3% της έκτασης είναι σε αυξανόμενο κίνδυνο αλάτωσης του εδάφους και το 32,7% σε υψηλό κίνδυνο.
Βοσκότοποι
Η υπερβόσκηση, η αλλαγή χρήσης γης και η μη αποκατάσταση πυρόπληκτων περιοχών συμβάλλουν στην ερημοποίηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στη Γραμβούσα το 81% της περιοχής είναι σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης, το 16% σε αυξανόμενο κίνδυνο και μόνο το 3% σε χαμηλό κίνδυνο. Στη περιοχή του Άγιου Δίκαιου το 75.8% της έκτασης είναι σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης, το 23% σε αυξανόμενο κίνδυνο και μόνο το 1,2% σε χαμηλό κίνδυνο.
Μέτρα κατά της ερημοποίησης
- Σχεδιασμός και εφαρμογή χρήσεων γης
- Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πολιτών και φορέων
- Προστασία και αειφόρος διαχείριση υδατικών πόρων
- Εφαρμογή Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής
- Ελάχιστη ή μη καλλιέργεια του εδάφους
- Προστασία της φυσικής φυτοκάλυψης του εδάφους
- Δημιουργία και συντήρηση αναβαθμίδων σε επικλινή εδάφη
- Μηχανική αντιμετώπιση ζιζανίων
- Εφαρμογή αμειψισποράς
- Ορθολογική εφαρμογή της άρδευσης
- Αποκατάσταση αλατούχων εδαφών
- Έλεγχος της οξύτητας του εδάφους
- Εφαρμογή πολιτικής για αλλαγή χρήσεων γης
- Ελεγχόμενη βόσκηση - ανάλογη της ικανότητας του βοσκοτόπου
- Αποκατάσταση των πυρόπληκτων περιοχών
Βιβλιογραφία - Πιλοτικές δράσεις ενάντια στην ξηρασία και την ερημοποίηση στις περιοχές της λεκάνης της μεσογειακής Ευρώπης-Εφαρμογή στην Περιφέρεια Κρήτης, 2010. ΕΘΙΑΓΕ 20/21, σελ. 1-4.
- Η Σαχάρα μετακομίζει στην Κρήτη, 2013. Αλεξάνδρα Χαϊνη. RealPlanet, 19/05/2013, σελ. 8.
- Η επίδραση της κλιματικής μεταβολής στη γεωργία και τα γεωργικά εδάφη. 2011. Α. Καραμάνος, Δ. Βολουδάκης. Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής, ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ, Αθήνα.
Δήμος Κισσάμου
Ενημέρωση για την Διαχείριση Εδάφους και Αρδευτικού Νερού σε Ελαιώνες